Ӗнер пирӗн республикӑра «Таса шыв» федераци программине пурнӑҫланине сӳтсе явнӑ. Канашлӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынӑ. Унта районсемпе хуласаен администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем, проект тата подряд организацийӗсен ертӳҫисем хутшӑннӑ.
Михаил Игнатеьв каланӑ тӑрӑх, пысӑк объектсем тӑвассипе пырать-ха, ҫапах та ӗҫ пахалӑхӗ пур чухне те тивӗҫтермест. Кирлӗ туприне те уйӑрнӑ, тивӗҫлӗ хутсене яваплсием алӑ пуснӑ, анчах хӑш-пӗр ҫӗрте паян кун та пахалӑхлӑ шывпа усӑ кураймаҫҫӗ.
Канашлура Вӑрнар, Йӗпреҫ, Улатӑр районӗнчи Киря поселокӗсене, Ҫӗрпӳ хулине, Шӑмӑршӑпа Патӑрьел районне таса шыв ҫитересси епле пынине сӳтсе явнӑ. Ӗҫ шайӗ кирлӗ пек марри проектсене йӗркеллӗ туманнипе ҫыхӑннӑ-мӗн. Канашлура кашни объектпа туса ирттермелли ӗҫсене палӑртса хӑварнӑ.
Унта та кунта суту-илӳ предприятийӗсем уҫӑлнине илтсе йӑлӑхнӑ ҫынсемшӗн ҫӗнӗ производство хута кайнине илтме-пӗлме чӑннипех те кӑмӑллӑ. Патӑрьел районӗнчи «Батыревский» акционерсен хупӑ обществинче 200 пуҫлӑх ӗне ферми уҫнӑ. Ӑна хӑпартса лартма 28 миллион тенкӗ тухса кайнӑ. Укҫан пысӑк пайне, 20 миллионне, банкран ҫӑмӑллӑхлӑ кивҫен илнӗ, ытти 8 миллионӗ хуҫалӑхӑн хӑйӗн тупӑннӑ.
Хӗрлӗ хӑю касассине ял хуҫалӑхӗнче ӗҫлекен уявне халалланӑ-мӗн. Савӑнӑҫлӑ пулӑмпа хуҫалӑха район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Глухов саламланӑ. 1975 ҫулта ферма туса лартнӑранпа тек ун пек ҫурта юлашки ҫулсенче хута яман та иккен.
Мӗн кӑна шутласа ҫырса пымаҫҫӗ пулӗ ӗнтӗ: кайӑк-кӗшӗк шутне, выльӑх йышне... Пурне те асӑнса пӗтереймӗн. Халӗ тата Раҫҫейӗн статисчӗсем ҫынсем информаци технологийӗсемпе тата информаципе телекоммуникаци сечӗсемпе мӗн чухлӗ усӑ курнине картса пыма тытӑнӗҫ.
Асӑннӑ ҫырава ҫак уйӑхра ирттерме палӑртнӑ. Ӳлӗмрен ӑна ҫулсерен йӗркелӗҫ. Ун вӑхӑтӗнче ҫӗршыври 68,3 пин ҫынна «шӗкӗлчӗҫ». Статистсем 15 ҫултан пуҫласа 72 ҫулчченхисенчен ыйтса пӗлме палӑртаҫҫӗ. Пирӗн республикӑра ку ҫыравра 548 ҫын хуравӗпе кӑсӑкланӗҫ. Вӗсем тӗрлӗ ҫӗрте ӗҫлекенскерсем пулмалла тата ытти енӗпе те уйрӑлса тӑмалла иккен. Ыйтӑма Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Сӗнтӗрвӑрри хулисенче тата Муркаш, Пӑрачкав, Красноармейски, Канаш тата Патӑрьел районӗсенче пурӑнакансене явӑҫтармалла.
Хайхи ҫырава хутшӑнакансен килте компьютер пуррипе ҫуккине, тӗнче тетелне тухнипе тухманнине, тухсан епле хӑвӑртлӑхпа кӗнине, мӗн тӗллевпе усӑ курнине пӗлтермелле.
Юпан 15-мӗшӗнче, ытларикун, ҫӗрле 1-сехетре Гагарин урамӗнчи урапа авӑрлавӗн станцийӗнче хирӗҫӳ пулсан иртнӗ. ВАЗ-2114 машшин хуҫипе унӑн пассажирӗ ҫул ҫинче тӑракан ӳсӗр ҫамрӑксемпе пӗр чӗлхе тупайман.
Ҫамрӑксем ҫула пушатманнине кура урапара ларакан пассажир сусӑрлатакан пистолет туртса кӑларса пеме тытӑннӑ, ӗҫ-пуҫ мӗнпе вӗҫленнине кӗтсе тӑмасӑрах урапана ларса хӑйсен ӗҫӗсемпе вӑшлаттарнӑ.
Ҫамрӑксенчен пӗрине ураран суранланине кура полици ӗҫченӗсем хайхи урапа хуҫисене шырама пикеннӗ. Вӗсене чукун ҫул ҫӳмӗнчи автовокзал патӗнче тытса чарнӑ, хайхисем Патӑрьел районӗнчи каччӑсем пулнине палӑртнӑ.
Пистолетпа перекенни урапа хуҫин юлташӗ пулнине ҫирӗплетнӗ, лешӗ нумай пулмасть хӗсметрен таврӑннӑскер пулнӑ иккен. Халь ку ӗҫпе тӗпчев пырать.
Патӑрьелти 2-мӗш вӑтам шкулта илемлӗ вулакансен «Янӑравлӑ сӑмах» районти конкурсӗ иртнӗ. Кӑҫалхипе улттӑмӗш хут йӗркелекен конкурса хальхинче паллӑ сӑвӑҫсене — Итали поэчӗ Франческо Петрарко ҫуралнӑранпа 710 ҫул ҫитнине, вырӑс поэчӗсен Николай Асеевӑн 125 ҫулхине, Юлия Друнинапа Эдурад Асадовӑн 90 ҫулхисене халалланӑ.
Конкурса тӗрлӗ шкулта ӑс пухакан 102 ача хутшӑннӑ. Вӗсен илемлӗ вулавне классем тӑрӑх пайласа хакланӑ. 4–6-мӗш классенче вӗренекенсенчен Первомайскинчи вӑтам шкулти Екатерина Шурякова пӗрремӗш вырӑна тухнӑ. 7–9-мӗш классем хушшинче Аслӑ Чементи Кристина Иванова тата Шӑнкӑртамри Асия Валитова ҫӗнтернӗ. 10–11-мӗш классенчен Первомайскинчи Александра Романова тата Патӑрьелти 2-мӗш шкулти Оксана Салмина пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.
Паянхи кун тӗлне илсен, пирӗн республикӑра нумай хваттерлӗ ҫуртсен 99,9 процентне; мӗнпур шкулпа ача пахчине; сывлӑх сиплев учрежденийӗсенчен 99,6 процентне ӑшӑ ҫитнӗ. Мӗнпур ҫӗре ӑшӑ панӑ 23 муниципалитет хушшинче республикӑн Стройминӗ Улатӑр, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Муркаш, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Вӑрмар, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк, Тӑвай районӗсене, Улатӑр, Канаш, Шупашкар тата Ҫӗнӗ Шупашкар хулисене асӑннӑ.
Ҫапах та хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗсенче ӑшӑсӑр нумай хваттерлӗ ҫуртсемпе социаллӑ сфера обьекчӗсем те пур мӗн-ха. Элӗк районӗнче 3 хваттерлӗ пӗр ҫурта ӑшӑ ҫитмен. Ӗҫ-пуҫа унта юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗ тӗлне туса пӗтерме шантараҫҫӗ-мӗн. Ҫӗмӗрлере пӗр котельнӑй ӗҫлемен пулнӑ та, анчах паян каҫ пулнӑ ҫӗре вӗҫлеме палӑртнине шута илсен халӗ унта ӑшӑ ҫитнӗ-тӗр тес килет. Патӑрьел районӗнче нумай хваттерлӗ 3 ҫурта ӑшӑ паман-ха. Унта газшӑн парӑм 3,35 миллион тенкӗ таран пухӑнса кайнине пула асӑннӑ ресурса парасси пирки килӗшӳ тӑвайман иккен.
Тепӗр ҫуртсенче вара хваттерсене уйрӑммӑн ӑшӑтмалла тӑвассипе малалла ӗҫлеҫҫӗ иккен.
Кӑҫалхи ҫул ҫанталӑкӗ хресчене хытах такӑнтарчӗ ҫав. Тунтикун тӗш тырӑ вырмалли 2,5 пин гектар ҫинче выртать иккен. Кунсӑр пуҫне ҫӗрулми кӑлармалли — 3,2 пин гектар. Юлашкинчен каланине процент ҫине куҫарса пӑхсан, «иккӗмӗш ҫӑкӑра» мӗнпур лаптӑкӑн 69,5 процентне кӑларни курӑнать. Тухӑҫ та пысӑках мар — гектар пуҫне 149,5 центнер тухать. Пӗлтӗр ку кӑтарту 187,6 центнерпа танлашнӑ.
Ҫӗрулми кӑларас ӗҫ хӑвӑртлӑхӗ, ҫанталӑк уяртнине кура, канмалли кунсенче палӑрмаллах вӑйланнӑ. Пӑрачкав районӗнче ӑна кӑларса пӗтернӗ. Кунсӑр пуҫне Йӗпреҫ, Шӑмӑршӑ, Елчӗк районӗсем те юлашки гектарсем ҫинче ӗҫленӗ. Тепӗр чух палӑртар — ку вӑл тунтикун тӗлнехи цифрӑсем. Чи пысӑк лаптӑк Патӑрьелпе Комсомольски районӗсенче иккен.
Пахча ҫимӗҫе мӗнпур лаптӑкран 64 процентне пухса илнӗ. Хӑмлана вара татса пӗтернӗ.
Анчах сӑмахӑмӑра кунта тӗпел пирки каламарӑмӑр-ха. Ытарлӑ пӗлтерӗшлӗ ваттисен сӑмахӗнчи сӗме палӑртасшӑн пултӑмӑр.
Патӑрьел районӗнче ҫак кунсенче уҫӑлнӑ бизнес-центрта харӑсах темиҫе предприяти вырӑн тупайӗ. Нихӑшӗ те «ку вӑл ман вырӑн» тесе тавлашмӗ. Ара, бизнес-центра пурин валли вырӑн тупса парассишӗн йӗркеленӗ те-ҫке.
Ӑна хута яма 37,3 миллион тенкӗ укҫа кирлӗ пулнӑ. «Кӗмӗле» вырӑнти хыснаран пуҫласа республикӑпа федераци хыснисенчен таранах уйӑрнӑ. Бизнес-инкубаторта пӗчӗк услампа аппаланакан 25 субьект вырӑн тупмалла, 74 ӗҫ вырӑнӗ туса памалла.
Кӑҫалхи ҫул ҫанталӑкӗ хресчене майлӑ пулмарӗ. Малтан вӑл типӗ тӑнипе тата шӑрӑхпа аптӑратрӗ. Пуҫтарса кӗртме вӑхӑт ҫитсен ҫумӑр тапранса кайрӗ.
Ҫӗрулми кӑларасси йывӑррӑн пыни май палӑртнӑ республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ ҫак ӗҫе студентсене явӑҫтарас шухӑша палӑртни пирки, йӑнӑшмастӑп пулсан, маларах эпир пӗлтернӗччӗ. Вӗсем тухнипе тухманни пирки пӗлейместпӗр те, анчах Патӑрьел районӗнчи ветеринарсем вырӑнти «Исток» агрофирмӑна ҫӗрулми пухса кӗртме пулӑшаҫҫӗ.
Асӑннӑ райjнти ытти хуҫалӑха илсен, «иккӗмӗш ҫӑкӑра» «Батыревский», «Малалла», «Первомайск», «Красное Знамя», «Труд», «Корма» предприятисенче кӑлараҫҫӗ.
Паян Патӑрьел районӗнчи Тутар Сӑкӑт ялӗнче вӑтам шкулӑн ҫӗнӗ ҫуртне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Вӑл паянхи пурнӑҫ ыйтнине шута илсе тунӑскер: ҫутӑ та илемлӗ классем тени ытлашши те пулӗ. Кунсӑр пуҫне унта ҫӑвӑнса илмелли тата ҫипуҫа ылмаштармалли пӳлӗмсемлӗ спорт залӗ, акт залӗ, мастерской пур иккен.
Шкула уҫма хутшӑннӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев хальхи вӑхӑтра ял шкулӗсене информаци технологийӗсем ҫитнине палӑртнӑ май «Ял ачисен хуларисенчен кая юлмалла мар» тесе каланӑ.
Ҫӗнӗ шкулта 174 ача вӗренӗ, унта шкул ҫулне ҫитменнисен ушкӑнӗсем те ӗҫлеҫҫӗ.
Сӑнсем (49)
+18.3 °C